راههای مبارزه با تفرقه از نظر قرآن
راه های زیادی در قرآن کریم مطرح شده که اجمالا به برخی از آنها اشاره می شود:
1- تصحیح بینش اعتقادی در زمینه ملاک های برتری و فضیلت انسان ها:
از منظر قران کریم، امتیازات مادی و طبیعی و اعتباری اگر چه مایه اختلاف هست اما ملاک برترى انسانی بر انسان دیگر و فضیلت قومی بر قوم دیگر نمی باشد؛ قرآن کریم ملاک برتری نزد پروردگار سبحان را «تقوا» (= یعنی میزان اطاعت پذیری از ذات اقدس اله) معرفی می کند. روشن است که با داشتن چنین بینشی، جامعه یک گام بلند به سمت وحدت و اتحاد نزدیک تر شده و از تفرقه و پراکندگی (که اساس بدبختی ملت هاست) تا حد زیادی در امان می ماند.
یا أَیُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْناکُمْ مِنْ ذَکَرٍ وَ أُنْثى وَ جَعَلْناکُمْ شُعُوباً وَ قَبائِلَ لِتَعارَفُوا إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ إِنَّ اللَّهَ عَلیمٌ خَبیرٌ (حجرات/13)
اى مردم! ما شما را از یک مرد و زن آفریدیم و شما را تیرهها و قبیلهها قرار دادیم تا یکدیگر را بشناسید (اینها ملاک امتیاز نیست،) گرامى ترین شما نزد خداوند با تقواترین شماست خداوند دانا و آگاه است
2- تییین خطر هوای نفس و راه های غلبه بر آن:
قرآن کریم، ریشه بسیاری از اختلافات را هواهاى نفسانى، و دوستى و دشمنى نابه جا و شیطانى مى داند؛ از این رو، ضمن تبیین خطر هوی پرستی و دنیاطلبی، تلاش فراوانی دارد که انسان ها را از نظر اخلاقى به کمال نفسانی هدایت نماید؛ یعنی انسان زمین گیر را از چاه شهوت و غضب بیرون آورده، به اوج حکمت و کمال معرفت برساند.
قُلْ إِنِّی نُهیتُ أَنْ أَعْبُدَ الَّذینَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ قُلْ لا أَتَّبِعُ أَهْواءَکُمْ قَدْ ضَلَلْتُ إِذاً وَ ما أَنَا مِنَ الْمُهْتَدینَ (انعام/56)
بگو: «من از پرستش کسانى که غیر از خدا مى خوانید، نهى شده ام!» بگو: «من از هوى و هوس هاى شما، پیروى نمى کنم اگر چنین کنم، گمراه شده ام و از هدایت یافتگان نخواهم بود!»
فَإِنْ لَمْ یَسْتَجیبُوا لَکَ فَاعْلَمْ أَنَّما یَتَّبِعُونَ أَهْواءَهُمْ وَ مَنْ أَضَلُّ مِمَّنِ اتَّبَعَ هَواهُ بِغَیْرِ هُدىً مِنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمینَ (قصص/50)
اگر این پیشنهاد تو را نپذیرند، بدان که آنان تنها از هوسهاى خود پیروى مى کنند! و آیا گمراه تر از آن کس که پیروى هواى نفس خویش کرده و هیچ هدایت الهى را نپذیرفته، کسى پیدا مى شود؟! مسلّماً خداوند قوم ستمگر را هدایت نمى کند!
فَلا یَصُدَّنَّکَ عَنْها مَنْ لا یُؤْمِنُ بِها وَ اتَّبَعَ هَواهُ فَتَرْدى (طه/16)
پس مبادا کسى که به آن ایمان ندارد و از هوس هاى خویش پیروى مى کند، تو را از آن بازدارد که هلاک خواهى شد!
3- رفع کینه ها و کدورت ها:
یکی از بارزترین آثار هوی خواهی و هوی پرستی، کینه جویی، دشمنی و انتقام است که البته معرکه بیار این قائله هم شیطان رجیم است (مائده/91) و همانطور که می دانیم کینه و نفرت و دشمنی، از مهمترین اسباب زمینه ساز اختلاف و تفرقه است.
وَ الَّذینَ جاؤُ مِنْ بَعْدِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَا اغْفِرْ لَنا وَ لِإِخْوانِنَا الَّذینَ سَبَقُونا بِالْإیمانِ وَ لا تَجْعَلْ فی قُلُوبِنا غِلاًّ لِلَّذینَ آمَنُوا رَبَّنا إِنَّکَ رَؤُفٌ رَحیمٌ (حشر/10)
(همچنین) کسانى که بعد از آنها [بعد از مهاجران و انصار] آمدند و مى گویند: «پروردگارا! ما و برادرانمان را که در ایمان بر ما پیشى گرفتند بیامرز، و در دلهایمان حسد و کینه اى نسبت به مؤمنان قرار مده! پروردگارا، تو مهربان و رحیمى!»
4- مبارزه با مظاهر گناه و فساد:
امر به معروف و نهى از منکر و تلاش در جهت از بین بردن ریشه هاى فساد و گناه، از بهترین زمینه هاى ایجاد وحدت و ألفت در جامعه اسلامى است، زیرا فطرت انسان هماهنگ با معروف و مخالف با منکر است و تعامل بر طبق منکر، چیزی جز تفرقه به همراه ندارد.
کُنْتُمْ خَیْرَ أُمَّةٍ أُخْرِجَتْ لِلنَّاسِ تَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ تَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ تُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لَوْ آمَنَ أَهْلُ الْکِتابِ لَکانَ خَیْراً لَهُمْ مِنْهُمُ الْمُؤْمِنُونَ وَ أَکْثَرُهُمُ الْفاسِقُونَ (آل عمران/110)
شما بهترین امتى هستید که [براى اصلاح جوامع انسانى] پدیدار شده اید، به کار شایسته و پسندیده فرمان مى دهید و از کار ناپسند و زشت بازمى دارید، و [از روى تحقیق، معرفت، صدق و اخلاص] به خدا ایمان مى آورید. و اگر اهل کتاب ایمان مى آوردند قطعاً براى آنان بهتر بود برخى از آنان مؤمن [به قرآن و پیامبرند] و بیشترشان فاسقند.
5- ایجاد الفت ِ برادری میان مؤمنان:
یکی از مهم ترین زمینه های ایجاد اتحاد و همبستگی میان افراد جامعه، ایجاد الفت برادری بین آنان است؛ قرآن کریم با ایجاد برادری میان مؤمنان (خصوصا مهاجرین و انصار) ، الفت و وحدت عجیبی در جامعه مسلمان برقرار ساخت.
إِنَّمَا الْمُؤْمِنُونَ إِخْوَةٌ فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ (حجرات/10)
جز این نیست که همه مؤمنان با هم برادرند بنابراین [در همه نزاع ها و اختلافات] میان برادرانتان صلح و آشتى برقرار کنید، و از خدا پروا نمایید که مورد رحمت قرار گیرید
